Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. 

Na liście instytucji obowiązanych znajdują się m. in. podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Z pewnością biura rachunkowe, które prowadzą pełne księgi, nawet tylko jednemu klientowi, zobowiązane są do wypełnienia licznych obowiązków nałożonych przez ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Dyskusyjne natomiast jest czy biura, które nie prowadzą pełnych ksiąg można wykluczyć z kręgu instytucji obowiązanych. Ostrożniej jest potraktować zagadnienie rozszerzająco gdyż trudno różnicować biura, w których choć jeden klient jest prowadzony na pełnych księgach, od tych, które specjalizują się w KPiR oraz ewidencji przychodu ryczałtowców. Należy się do tego odnosić ostrożnie i w razie wątpliwości przyjąć, że dane biuro jest instytucją obowiązaną.

 

Zgodnie z ustawą instytucjami obowiązanymi są m. in.:

  • podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
  • pośrednicy w obrocie nieruchomościami
  • operatorzy pocztowi
  • podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach
  • przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. poz. 646, 1479, 1629, 1633 i 2212), niebędący innymi instytucjami obowiązanymi, świadczący usługi polegające na:
    • tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
    • pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
    • zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
    • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,
    • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym;
  • banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, instytucje finansowe mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz oddziały instytucji finansowych niemających siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
  • podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
  • wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
  • wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi,
  • pośrednictwa w wymianie, o której mowa w lit. a lub b,
  • prowadzenia rachunków, o których mowa w ust. 2 pkt 17 lit. e;
  • kantory
  • notariusze
  • adwokaci
  • radcowie prawni
  • prawnicy zagraniczni
  • doradcy podatkowi
  • biegli rewidenci
  • pośrednicy ubezpieczeniowi
  • zakłady ubezpieczeń
  • instytucje pożyczkowe
  • przedsiębiorcy, fundacje, stowarzyszenia posiadające osobowość prawną, w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane;
  • przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych
  • spółki prowadzące rynek regulowany - w zakresie, w jakim prowadzą platformę aukcyjną
  • fundusze inwestycyjne, alternatywne spółki inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zarządzający ASI, oddziały spółek zarządzających oraz oddziały zarządzających z Unii Europejskiej znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
  • firmy inwestycyjne, banki powiernicze
  • krajowe instytucje płatnicze, krajowe instytucje pieniądza elektronicznego, oddziały unijnych instytucji płatniczych, oddziały unijnych i zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego, małe instytucje płatnicze, biura usług płatniczych oraz agenci rozliczeniowi
  • spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe

 

 

Obowiązki instytucji obowiązanych:

1. Instytucja obowiązana musi zapewnić udział osób wykonujących w firmie obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych dotyczących realizacji tych obowiązków.

Ustawodawca nie narzuca jednak konkretnego sposobu szkolenia pracowników, więc może to być szkolenie stacjonarne, online a nawet samokształcenie. Generalny Inspektor Informacji Finansowej wydał komunikat, w którym zaznaczył, że szkolenia te mogą zostać przeprowadzone w formie szkolenia zewnętrznego lub wewnętrznego w instytucji obowiązanej, jak również poprzez samokształcenie przy wykorzystaniu informacji i komunikatów dostępnych na stronach Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.

2. Sporządzenie oceny ryzyka – w wersji papierowej lub elektronicznej

Instytucje obowiązane identyfikują i oceniają ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Działania te są proporcjonalne do charakteru i wielkości instytucji obowiązanej.

Jak często instytucja obowiązana ma obowiązek uaktualniania swojej oceny ryzyka?

IO sporządzają oceny ryzyka w postaci papierowej lub elektronicznej i aktualizują je – w razie potrzeby – nie rzadziej jednak niż co 2 lata, m.in. w związku ze zmianami czynników ryzyka. (Art. 27 ust. 3)

3. Opracowanie procedur

Wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej określa, z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, zasady postępowania stosowane w instytucji obowiązanej.

Np. przygotowanie instrukcji zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,

4. Zachowanie tajemnicy

Instytucje obowiązane, ich pracownicy oraz inne osoby działające w imieniu i na rzecz instytucji obowiązanych mają obowiązek zachować w tajemnicy fakt przekazania informacji Generalnemu Inspektorowi lub innym właściwym organom.

5. Wyznaczenie kadry kierowniczej odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków ustawowych

Instytucje obowiązane wyznaczają kadrę kierowniczą wyższego szczebla odpowiedzialną za wykonywanie obowiązków określonych w ustawie.

6. Przechowywanie dokumentacji

Na mocy art. 49 upft IO przez 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następnego po roku, w którym zakończono stosunki gospodarcze z klientem lub w którym przeprowadzono transakcje okazjonalne, przechowują:

  • kopie dokumentów i informacje uzyskane w wyniku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego,
  • dowody potwierdzające przeprowadzone transakcje i ewidencje transakcji, obejmujące oryginalne dokumenty lub ich kopie konieczne do identyfikacji transakcji.

Instytucje obowiązane dodatkowo przechowują wyniki bieżących analiz przeprowadzanych transakcji przez 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następnego po roku ich przeprowadzenia.

 

Kary

Kary za niedopełnienie obowiązków narzuconych ustawą są naprawdę wysokie. W zależności od skali naruszenia karami (zgodnie z art. 150 ust. 1) mogą być:

1) publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

2) nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;

3) cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;

4) zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;

5) kara pieniężna (Do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro. W przypadku osoby fizycznej – do wysokości 20 868 500 zł. W przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej – do wysokości równowartości kwoty 5 000 000 euro albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub w ostatnim skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy – w przypadku instytucji objętych skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym grupy kapitałowej.)

Przy ustalaniu wysokości kary bierze się pod uwagę możliwości finansowe instytucji obowiązanej.